شهرهای مهم برزیل، در این چند سال اخیر با بحران جدی آب روبه‌رو شده‌اند. آلودگی شدید در خلیج گوانابارا (Guanabara)(۱) ریودوژانیرو، مردم را به ستوه آورده است.
این در حالی است که می‌توان به برخی از عوامل کمبود آب از جمله اجرای ناکافی مقررات، وجود نشت در سیستم‌های توزیع آب و رشد جمعیت و توسعه شهری فراتر از میزان منابع آبی اشاره کرد، اما دلیل دیگری که در خارج مرزهای شهرها وجود دارد و کمتر به آن پرداخته شده، تخریب زیرساختهای طبیعی است.
زیرساختهای طبیعی (زیرساختهای سبز) اشاره به فضاهای طبیعی و باز، مانند جنگل‌ها و تالاب‌ها دارد، که به‌عنوان منابع استراتژیک برای حفاظت از منابع آب پایین‌دست، شناخته می‌شوند. اگر این مناطق طبیعی تخریب و یا به مزارع تبدیل شوند، کمبود آب و آلودگی در منابع آبی شهری روی می‌دهد.
اما چنانچه، مدیریت درستی انجام شود، زیرساخت طبیعی می‌تواند به پاکیزگی آب کمک کرده و با کنترل جریان آب، و با جذب آلاینده‌هااز تجمع رسوبات نهرها و رودخانه‌ها قبل از رسیدن به آبراه‌ها جلوگیری کند.
این در حالی است که راه‌حل‌هایی به منظور محافظت و احیای زیرساخت طبیعی وجود دارد، که می‌توان به سرمایه‌گذاری بخش دولتی و خصوصی در منابع طبیعی و آب پاک اشاره کرد. بسیاری از شهرهای برزیل و آمریکای لاتین از روش "gray infrastructure"(۵) مانند ساخت تصفیه خانه فاصلاب و استفاده از مخازن برای ذخیره آب استفاده می‌کنند، که البته باعث خسارت به طبیعت هم می‌شود.
چگونه می‌توان پتانسیل زیرساخت طبیعی را افزایش داد؟
دو عنصر اصلی می‌تواند به سرمایه‌گذاری بیشتر در زیر ساخت های طبیعی کمک کند: داشتن درک روشنی از منافع سرمایه‌گذاری و دانش مدیریت برنامه‌های زیربنایی منابع طبیعی. گفتنی است چندین پروژه و ابزار جدید برای رسیدن به این اهداف ایجاد شده است.
زیرساختهای طبیعی می‌تواند به حفاظت و تکمیل سیستم‌های زیرساختهای سنتی آب کمک کند، به این صورت که با اجتناب از آلودگی، دیگر نیازی به ساخت کارخانه تصفیه آب و هزینه اضافی نخواهد بود.
این بازگشت سرمایه می‌تواند بسیار قابل توجه باشد. مانند ۱۹ شهر آمریکای لاتین واز جمله سائو پائولو که دارای صندوق سرمایه‌گذاری در حوزه آب هستند، که توسط صندوق مشارکت های آب آمریکا لاتین(۶)، انجمن حفاظت منابع طبیعی (TNC)(۷) ، بنیاد فیمسا(۸)، بانک توسعه آمریکا(۹) و تسهیلات جهانی محیط زیست (GEF)(۱۰) و مشارکت بسیاری سازمان‌های دیگر حمایت می‌شود.
با توجه به برآورد انجمن حفاظت منابع طبیعی (TNC)، بازگرداندن حداقل ۱۴ هزار و ۳۰۰ هکتار (۳۵ هزار جریب) اراضی تخریب شده در حوزه تأمین آب (آبخیزداری) سائوپائولو، می‌تواند باعث کاهش ۵۰ درصدی رسوب، صرفه‌جویی سالانه ۲,۵ میلیون دلار و کاهش ۱۵ درصد در هزینه‌های آب مانند ساخت تصفیه خانه، طی ١٠ سال شود.
گفتنی است، WRI(۱۱) به همراه شرکای خود، به توسعه روش "ارزیابی سبز - خاکستری"، که یک ابزار تجزیه و تحلیل اقتصادی است، کمک می‌کند تا تصمیم‌گیرندگان به مقایسه پتانسیل‌های سرمایه گذاری در زیرساختهای طبیعی در کنار هزینه‌ها و مزایای زیرساختهای سنتی بپردازند.
WRI و دیگر شرکا، این روش ارزیابی را در مکان‌های مختلف از ایالات متحده گرفته تا کنیا آزمایش کردند و دریافتند که زیرساخت طبیعی اغلب می‌تواند بیش از روش "زیرساختهای خاکستری"، باعث صرفه‌جویی در هزینه شود.
امسال، WRI و بنیاد فیمسا، در نظر دارند، هزینه‌ها و مزایای سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساختهای طبیعی در سائوپولو و مونتری مکزیک را ارزیابی کنند و این در حالی است که، قرار است مطالعات زیرساخت طبیعی در برزیل به سرپرستی WRI، اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت، TNC، مؤسسه BioAtlantica(۱۲) و بنیاد Boticario(۱۳) در سائوپائولو، ویکتوریا و ریودوژانیرو انجام شود.
به اشتراک‌گذاری دانش و افزایش ظرفیت
اجرای برنامه‌های زیرساخت طبیعی نیاز به مجموعه‌ای ازاطلاعات دارد؛ از اولویت بندی اراضی برای بازگرداندن و محافظت آنها گرفته تا شناسایی مکانیزم تأمین مالی پایدار.
به‌طور سنتی، مدیران در حوزه آب و تصمیم‌گیرندگان در برزیل اطلاعات اندکی درباره چگونگی انجام روش‌ها و ابزارهای پیشرفته دارند.
در برزیل، روش Oasis Initiative(۱۴) با یک برنامه ١٠ ساله و فراهم کردن خدمات، از بیش از ۳۰۰ مالک زمین، برای حفظ مناطق طبیعی، توسعه و نظارت آب روستایی حمایت می‌کند.
امسال، پروژه زیربنایی طبیعی برزیل با همکاری بنیاد فیمسا، در نظر دارد تا با انتشار اطلاعات در این حوزه، به تصمیم‌گیرندگان برای سرمایه‌گذاری سودآور در زیرساختهای طبیعی کمک کند.
سیستم آب برزیل هنوز به آن صورت ایمن نیست. اما با بهره بردن از ابزار مناسب و همکاری‌ها در این حوزه، این کشور می‌تواند، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیربنایی طبیعی را آغاز کند، که در نهایت به داشتن آبی تمیز، منابع آب کافی در شهرهای آسیب پذیر در دهه‌های آینده بینجامد.